*Dit is een artikel uit het magazine Vitens Innoveert – Thema Distributie

Sinds 2018 voeren we projecten uit als onderdeel van de Vitens Innovatie- en onderzoeksagenda. Op de vorige pagina’s zijn enkele projecten beschreven die lopen of al zijn afgerond. Inmiddels hebben we binnen de drie werkpakketten al diverse nieuwe projecten op de agenda staan.

Leidingnet van de toekomst
In de wijk Westeinde in Leeuwarden hebben we de afgelopen tijd slimme watermeters en waterkwaliteitssensoren geplaatst. We hopen daarmee het leverings- en klantproces te verbeteren, evenals de communicatie richting onze klanten. De komende tijd starten we verschillende projecten om te onderzoeken of we onze klanten nog beter kunnen informeren over hun watergebruik, over incidenten in het leidingnet en over lekkages in hun binneninstallatie.

In andere projecten gaan we kijken hoe we digitale technieken op een slimme manier kunnen gebruiken bij het aanleggen van leidingen. Voor het inmeten van leidingen en speciale constructies willen we bijvoorbeeld specialistische apparatuur en software gaan toepassen die op basis van LiDAR – een lasertechniek om hoogten en afstanden te bepalen – zorgen voor een nauwkeurige 3D weergave van het leidingnet.

Daarnaast starten we een project om het aanlegproces op andere vlakken te verbeteren. We willen bijvoorbeeld de mogelijkheden onderzoeken om leidingen en andere onderdelen digitaal te registreren als ze de grond in gaan. Mogelijk kan dit leiden tot de ontwikkeling van een landelijke standaard voor bijvoorbeeld het scannen van de verschillende typen buisdelen en appendages.

Optimale instandhouding leidingnet
Om het onderhoud en beheer van het distributienet te optimaliseren, starten we een project met intelligente kraansleutels voor het open- en dichtdraaien van afsluiters. Deze sleutels registreren met sensoren automatisch de stand van een afsluiter als een monteur deze bedient. Dat zorgt er niet alleen voor dat de afsluiterstanden nauwkeuriger worden vastgesteld, maar ook dat er informatie over afsluiters wordt geregistreerd. Denk aan het aantal slagen dat nodig is om een afsluiter dicht te draaien. Verder kunnen de slimme kraansleutels een monteur waarschuwen als hij een afsluiter te snel open- of dichtdraait, waardoor waterslag kan ontstaan.

In het Vitens opleidingscentrum in Lelystad hebben we een installatie gebouwd, waarmee we monteurs kunnen trainen in het voorkomen van waterslag. Naast het trainen van onze monteurs, willen we installatie ook gaan gebruiken om testen te doen met afsluiters, brandkranen en kleppen in relatie tot waterslag.

Sluipende lekken komen niet altijd aan het oppervlak, waardoor ze jaren kunnen blijven bestaan en tot waterverlies leiden. In een nieuw onderzoek gaan we bekijken of we met satellietbeelden dergelijke lekken (sneller) kunnen detecteren. Het achterliggende idee is dat natte grond een andere temperatuur heeft dan droge grond. Met infrarood metingen uit satellieten zijn dergelijke temperatuurverschillen hopelijk waar te nemen.

Ook door het inspecteren van leidingen hopen we lekkages sneller te kunnen detecteren of zelfs voorkomen door een aangetaste leiding ‘just in time’ te vervangen. Leveranciers van inspectietools zijn druk met het ontwikkelen van nieuwe technieken. De komende jaren willen we deze technieken op verschillende plekken in ons leidingnet testen op bruikbaarheid en nauwkeurigheid.

In 2022 zijn diverse activiteiten gepland om Vitens verder voor te bereiden op het veelvuldig inspecteren van het leidingnet, waarbij de toestandsgegevens en ‘points of interest’ zoals obstakels in het leidingnet, geografisch worden gemarkeerd. Hiervoor werken we samen met andere partijen aan de ontwikkeling en implementatie van een generiek inspectieplatform voor de opslag, visualisatie en analyse van inspectiedata.

Drinkwaterkwaliteit in het leidingnet
De kwaliteit van het drinkwater dat een productielocatie verlaat is hoog. In het leidingnet kan die kwaliteit afnemen door bijvoorbeeld reacties en de wisselwerking tussen het drinkwater en het leidingmateriaal. In een nieuw project gaan we onderzoeken of we de processen kunnen modelleren die leiden tot waterkwaliteitsveranderingen in het leidingnet. Op die manier hopen we beter te begrijpen waarom in sommige delen van ons leidingnet de waterkwaliteit verandert en maatregelen te ontwikkelen waarmee we kwaliteitsverlies kunnen voorkomen.

*Dit is een artikel uit het magazine Vitens Innoveert – Thema Distributie

Het onderzoek binnen het thema Distributie levert nieuwe technologie en nuttige kennis op die praktisch toepasbaar is. Daarvan zijn Hester Latenstein van Voorst, manager Netbeheer en Levering, en thema-ambassadeur Eelco Trietsch overtuigd. De nieuw ontwikkelde kennis draagt bijvoorbeeld bij aan de Vitens-ambitie ‘Elke druppel duurzaam in 2030’ en zorgt voor een efficiënter beheer en onderhoud van het leidingnet.

“Met ons onderzoek zoeken we antwoorden op twee grote vragen”, vertelt Eelco. “Hoe ziet het leidingnet van de toekomst eruit? En hoe kunnen we op een slimme en betaalbare manier de onderhoudstoestand van onze leidingen en appendages bepalen? Om de eerste vraag te beantwoorden zijn we gestart met het project Smart DMA. In de wijk Westeinde in Leeuwarden hebben we huishoudens voorzien van slimme watermeters. Verder hebben we in het wijkdistributienet onder andere diverse sensoren aangebracht. Aan de hand van de meetgegevens die we met deze apparatuur verzamelen, hopen we meer inzicht te krijgen in het watergebruik en in processen die in het distributienet optreden. Verder hopen we met deze data onze dienstverlening te verbeteren.”

Privacy waarborgen
“De afgelopen jaren zijn we vooral bezig geweest met het plaatsen van de watermeters en de sensoren. Daardoor hebben we nog niet veel resultaten. Toch hebben we al veel geleerd”, vervolgt Eelco. “Neem de uitrol van de slimme watermeters. Daarbij kwamen allerlei aspecten aan de orde die ook voor andere bedrijfsprocessen van Vitens belangrijk zijn. We hebben bijvoorbeeld goed nagedacht hoe we kunnen garanderen dat de datastromen veilig zijn en hoe we de privacy van onze klanten kunnen waarborgen. Verder we hebben we al ervaring opgedaan hoe we uit grote hoeveelheden data zinnige informatie kunnen halen. Dat is voor heel Vitens van belang, aangezien onze bedrijfsvoering steeds meer datagestuurd wordt.”

“Het snel detecteren en verhelpen van lekkages is waardevol én sluit goed aan bij onze ambitie ‘Elke druppel duurzaam in 2030’. ”

 Hester vult aan: “Doordat we in Westeinde vrijwel continu meten hoeveel water de wijk ingaat en hoeveel er door onze klanten wordt gebruikt, kunnen we lekkages in het distributienet heel snel detecteren en verhelpen. Dat is waardevol en sluit goed aan bij onze ambitie ‘Elke druppel duurzaam in 2030’. En dankzij de slimme watermeter kunnen we ook lekken achter de meter constateren, zoals een wc die blijft doorspoelen of een lekkende kraan. Door onze klanten daarop te wijzen, kunnen we ook deze vorm van waterverspilling tegengaan.”

Innovatieve technieken
“Onze aandacht gaat de laatste tijd niet alleen uit naar het detecteren en verhelpen van lekkages, maar met name naar het voorkomen ervan”, vertelt Eelco. “Een deel van de lekken ontstaat door een onjuiste bediening van afsluiters en pompen. Om dit soort lekken zoveel mogelijk te voorkomen hebben we een test- en trainingsinstallatie gebouwd, waarmee we onder andere onze monteurs kunnen opleiden. Ook doen we proeven met een elektrische kraansleutel die met een sensor meet hoe snel een afsluiter open of dicht wordt gedraaid, per type afsluiter aangeeft wat de optimale bediening is en de stand van de betreffende afsluiter automatisch vastlegt.”

“We kijken naar innovatieve technieken om inzicht te krijgen in de staat van leidingen en ze zo te vervangen voordat ze breken.”

“Lekken proberen we daarnaast te voorkomen door leidingen te vervangen vlak voordat ze te zwak worden”, stelt Hester. “Zulke ‘just in time’ vervanging betekent dat we inzicht moeten hebben in de actuele staat van leidingen. Het lastige daarbij is dat de leidingen ondergronds liggen en je dus niet eenvoudig kunt zien of ze zijn aangetast. Om toch de gewenste informatie te krijgen, kijken we naar diverse innovatieve technieken. We doen bijvoorbeeld proeven met een apparaat dat op een afsluiter wordt geplaatst en als het ware luistert of ergens een lek zit. Ook onderzoeken we de mogelijkheden van glasvezelkabels voor lekdetectie.”

Autonome inspectierobot
Eelco: “We werken samen met andere waterbedrijven ook aan de ontwikkeling van een inspectierobot die autonoom door een distributienet kan bewegen. Deze robot moet geschikt worden voor leidingdiameters van circa 100 tot 300 millimeter. Als hij straks goed functioneert, kunnen we onze ‘just in time’ vervangingsaanpak verder verbeteren. Voor de toekomstige implementatie van de autonome inspectierobot zijn binnen dit thema diverse projecten gestart.”

Concluderend wordt er een hoop onderzoek gedaan binnen thema Distributie op het gebied van innovatie. De innovatieve technieken die gebruikt worden, zorgen ervoor dat lekken in de toekomst eerder verholpen of zelfs voorkomen kunnen worden. Ook kan met de nieuw verzamelde data ingespeeld worden op een betere dienstverlening. Op deze manier wordt gewerkt aan efficiënter beheer en onderhoud en een duurzamere toekomst voor Vitens.

Wilt u bijdragen aan het innovatieprogramma van Vitens binnen dit thema? Neem dan contact op via eelco.trietsch@vitens.nl of hester.latensteinvanvoorst@vitens.nl

*Dit is een artikel uit het magazine Vitens Innoveert – Thema Distributie

De beschikbaarheid van grondstoffen en materialen staat in veel sectoren onder druk. De levering van nieuwe auto’s is vertraagd omdat chipfabrikanten geen grondstoffen meer kunnen krijgen en bouwmaterialen zijn recent enorm in prijs gestegen door schaarste. Binnen de drinkwatersector worden leidingmaterialen inmiddels gehamsterd. Door allerlei omstandigheden in de toeleveringsketens komen productielijnen onder druk te staan. Eén van de oplossingen is het beter organiseren van aanbod en vraag van reststromen.

Dat de laatste tijd meer en serieuzer naar reststromen wordt gekeken is niet verwonderlijk vindt duurzaamheidsmanager Joost Bouten van Vitens. “De afhankelijkheid van primaire (fossiele) grondstoffen is tot nu toe enorm. Die afhankelijkheid moet minder en dat kan door de omslag te maken naar een circulaire economie. Dat is een economie waarin grondstoffen die in afgedankte producten zitten, hoogwaardig worden hergebruikt. Als Vitens kunnen we dat bijvoorbeeld doen met de onderdelen van ons distributienetwerk, zoals leidingen, koppelstukken, afsluiters en kranen. Deze onderdelen zijn gemaakt van PE, PVC, messing of gietijzer en bevatten allemaal waardevolle herbruikbare materialen.”

Het hergebruik van materialen en grondstoffen uit producten die het einde van hun levensduur hebben bereikt, wordt ‘urban mining’ genoemd en is duurzamer dan het gebruik van primaire grondstoffen. Voorwaarde om de materialen uit een product goed te kunnen hergebruiken, is goede informatie. Van welke materialen is het bijvoorbeeld gemaakt en wat is de kwaliteit van elk materiaal? Om die informatie beschikbaar te maken, wordt gewerkt aan de introductie van een grondstoffenpaspoort. Bouten: “Als drinkwaterbedrijven hebben we binnen de coalitie Blauwe Netten een werkgroep gevormd met producenten en leveranciers van leidingmaterialen. Deze werkgroep is een pilot gestart in samenwerking met Madaster, het kadaster voor materialen.”

Madaster
“Madaster is een soort bibliotheek waar je informatie over materialen, projecten en gebouwde objecten kunt halen en brengen”, vertelt Pablo van den Bosch, directeur van Madaster. “Zodra producenten, leveranciers, ontwikkelaars en aannemers bepaalde overeenkomsten aangaan, biedt Madaster een toegankelijke plaats waar al deze gegevens kunnen worden opgeslagen. Aan de hand van deze gegevens kun je met berekeningen inzicht geven in de circulariteit van een gebouw of infrastructureel werk”.

Pablo vervolgt: “Wij helpen de partners van Blauwe Netten hoe ze Madaster kunnen gebruiken. We lichten het gebruik toe en vertellen hoe ver ze kunnen gaan met het documenteren. Wat leg je precies vast, tot in wel detail en hoe ga je om met de gegevens? Daarbij geldt nadrukkelijk dat wij hen adviseren, we voeren de benodigde werkzaamheden dus niet zelf uit. We faciliteren de plek waar al deze informatie kan landen”.

*Het artikel gaat verder onder de afbeelding

Inspiratie
Architect Thomas Rau is de grondlegger van Madaster. Zijn visie is dat de wereld een gesloten systeem is, waarin afval niet bestaat en alles waarde heeft. Voorwaarde daarvoor is dat alles een identiteit heeft. In het huidige economische systeem heeft afval geen identiteit. Het is dan ook belangrijk om afgedankte producten als het ware een gezicht te geven en duidelijk te maken waaruit ze zijn samengesteld. Rau heeft daarover het boek ‘Material Matters’ geschreven en daarmee het zaadje geplant voor Madaster.

Assetinformatie
Om reststromen optimaal in te kunnen zetten, is informatie cruciaal. Productieprocessen vragen om een constante kwaliteit van grondstoffen. Verder moeten vraag en aanbod goed op elkaar zijn afgestemd. “Als asset owner is het van belang dat je weet welke materialen zijn gebruikt, waar deze zich bevinden en wanneer ze beschikbaar komen”, aldus Enterprise Architect Mark Nankman van Vitens. “Binnen Vitens werken we met verschillende systemen om assetinformatie vast te leggen en te ontsluiten. Deze systemen ondersteunen onze primaire processen, waaronder inkoop & logistiek, project- en assetmanagement. Door het grondstoffenpaspoort op deze systemen te laten aansluiten, kunnen we een bijdrage leveren aan de door Vitens beoogde verduurzaming”.

“Het Madaster platform is een belangrijk instrument voor het stimuleren van een circulaire grondstofketen. Het is echter geen doel op zich”, vervolgt Joost Bouten. “Het doel is om hoogwaardig hergebruik in de praktijk te realiseren en daarvoor de juiste voorwaarden te scheppen. Circulariteit heeft niet alleen betrekking op de inkoop van materialen, maar ook op onze contracten met aannemers, beheerders en afvalverwerkers. Bij al deze activiteiten zal het grondstoffenpaspoort een rol gaan spelen”.

Vervolgstappen implementatie
Wanneer de pilot dit najaar is afgerond, ligt er een blauwdruk voor alle drinkwaterbedrijven om dit intern te verankeren. “De doorwerking van het grondstoffenpaspoort in de keten moet dan echt gestalte krijgen”, stelt Siep Schukken, directeur van Conval, een fabrikant van messing producten. Hij reflecteert op de praktijk en ziet dat er binnen de sector al veel wordt gedaan met recycling. “Hoogwaardig hergebruik van materialen is de volgende stap. Om dat te bewerkstelligen is een nieuwe mindset nodig bij alle instanties: niet langer alles nieuw aanschaffen, maar veel meer gebruik maken van secundaire materialen. Hergebruik van materialen en producten moet de eerste keuze zijn, ook als dat niet tot de laagste prijs leidt. Het grondstoffenpaspoort kan helpen bij de overgang naar de noodzakelijke circulaire economie. Immers, geld wordt iedere dag bijgedrukt, maar een nieuwe aarde niet…”.

Wilt u bijdragen aan het innovatieprogramma van Vitens binnen dit thema? Neem dan contact op via joost.bouten@vitens.nl

*Dit is een artikel uit het magazine Vitens Innoveert – Thema Distributie

Snelle volumestroomveranderingen veroorzaken drukgolven in het distributienet, die op hun beurt kunnen leiden tot kapotte leidingen en lekkages. Om sterke drukverschillen te voorkomen, is een zorgvuldige bediening van afsluiters en pompen nodig. Om monteurs bewust te maken van het belang hiervan, bouwt Vitens in Lelystad een test- en trainingsinstallatie.

“Drukgolven in het distributienet kunnen op diverse manieren ontstaan”, vertelt Piet Hammink, teammanager van de buitendienst van Vitens. “Als je bijvoorbeeld een afsluiter dichtdraait, dan verandert de volumestroom en kan de druk sterk toenemen. Daarbij geldt dat de drukverandering sterk afhangt van de grootte van de volumestroom en de snelheid waarmee de laatste twintig procent van de doorstroomopening wordt dichtgedraaid. Met die twintig procent wordt namelijk ongeveer tachtig procent van de volumestroom afgesloten. Dit betekent dat langzaam dichtdraaien bij een grote volumestroom ook al tot een drukpiek kan leiden. Monteurs zijn zich daarvan vaak niet bewust.”

“Monteurs zijn zich er vaak niet van bewust dat het langzaam dichtdraaien van een grote volumestroom al kan leiden tot een drukpiek.”

“Sterk veranderende volumestromen zijn soms ook het gevolg van een piek in de drinkwatervraag. We zien dat onder andere tijdens de rust van een voetbalwedstrijd. Een grote groep kijkers gaat dan ongeveer op hetzelfde moment naar de wc, waardoor het waterverbruik ineens sterk toeneemt. Om dit soort snelle veranderingen in de drinkwatervraag op te vangen en ongewenste drukgolven te voorkomen, werken we onder meer met drukvaten en frequentiegeregelde pompen.”

“Verder is het ontstaan en het effect van drukgolven afhankelijk van het ontwerp van een distributienet”, vervolgt Piet. “In een ‘vermaasd’ net kan de druk bijvoorbeeld verschillende kanten op en zijn de drukveranderingen minder groot dan in een vertakt net. Treedt er echter een abrupte drukverandering op in een eindtak van een net, bijvoorbeeld door het bedienen van een brandkraan, dan is de kans groter dat een leiding openbarst of gaat lekken. Vanzelfsprekend speelt daarbij de sterkte van het leidingnet mee, die onder andere afhangt van de leeftijd en het leidingmateriaal.”

Gericht opleiden
“Lekkende leidingen door ongewenste drukgolven zijn binnen de drinkwatersector een bekend probleem”, vult Sjoerd Hermsen, teammanager bij het bedrijfsbureau van Vitens, aan. “Eén van de bedrijven die hier redelijk vaak mee te maken had is het Britse Anglian Water. Dit bedrijf zag een duidelijke relatie tussen het bedienen van afsluiters en lekkages en besloot zijn monteurs gericht te gaan opleiden. Hiervoor ontwikkelde het een testinstallatie waarmee monteurs direct kunnen ervaren wat er gebeurt als ze een afsluiter te snel dichtdraaien of openen.”

Voorjaar 2019 bezocht Piet Hammink het Britse collega-bedrijf om te zien of de testinstallatie geschikt was voor het opleiden van de monteurs van Vitens. Dat bleek het geval, wat leidde tot twee nieuwe bezoeken in oktober van dat jaar, nu samen met een aantal monteurs. Tijdens deze bezoeken werden de monteurs opgeleid in het beheersen van drukgolven in het net. Piet: “In eerste instantie was het plan om al onze mensen bij Anglian Water op te leiden zodat ze beter weten hoe ze sterke drukgolven kunnen voorkomen. Toen reizen naar het buitenland door de coronapandemie ernstig werd bemoeilijkt, hebben we op initiatief van Eelco Trietsch van de afdeling Waterexpertisecentrum (WEC) besloten om als Vitens zelf een vergelijkbare test- en trainingsinstallatie te bouwen in Lelystad.”

“Toen reizen naar het buitenland lastig werd door de coronapandemie, hebben we besloten zelf een test- en trainingsinstallatie te bouwen.”

 *Bekijk hieronder de video van de Waterslagtestinstallatie. Het artikel gaat verder onder de video. 

Simulatiemodel

“Voor het ontwerp en de uitwerking van de nieuwe installatie hebben we gebruik gemaakt van de kennis en ervaring van onze collega’s in Engeland. Daarnaast hebben we de expertise van kennisinstituut Deltares op dit gebied benut”, vervolgt Piet. “Deltares heeft een rekenmodel van de trainingsinstallatie gemaakt om te berekenen welke drukstoten we kunnen verwachten bij het (verkeerd) bedienen van afsluiters en brandkranen. Via diverse hoogfrequente druksensoren kan een monteur die een afsluiter van de testinstallatie bedient, direct op een beeldscherm zien tot welke drukveranderingen dit in het distributienet leidt. Bij Anglian Water merkten we al hoe goed dit werkt. Zo hadden monteurs met soms wel dertig tot veertig jaar relevante werkervaring vaak geen idee dat de wijze van bediening zo’n groot effect kan hebben. De verklaring daarvoor is dat monteurs geen zicht hebben op de drukgolven in het net, die heel snel ontstaan, vaak binnen een paar tienden van een seconde. Met onze huidige drukloggers kunnen we deze snelle, kortdurende drukveranderingen nauwelijks zien.”

Testen hardware
“De test- en trainingsinstallatie is net voor de zomer opgeleverd en wordt de komende maanden ingeregeld”, zegt Sjoerd. “Na de herfst gaan we onze eigen monteurs opleiden en in de praktijk laten ervaren wat een behoedzame bediening inhoudt en hoe ze grote drukgolven kunnen voorkomen. In een latere fase willen we de installatie ook beschikbaar stellen voor de opleiding van medewerkers van andere drinkwaterbedrijven en brandweermensen, die ook moeten leren hoe ze brandkranen het beste kunnen bedienen. Verder willen we de installatie gaan gebruiken voor het testen van appendages zoals nieuwe kleppen en afsluiters.”

“We willen ook de installatie beschikbaar stellen voor brandweermensen die moeten leren hoe ze brandkranen het beste kunnen bedienen.”

Piet Hammink: “We streven naar een praktijkgerichte training. Het plan is om eerst een paar monteurs op te leiden, die vervolgens hun collega’s kunnen trainen. De ervaringen van de monteurs die mee zijn geweest naar Engeland zijn positief en het enthousiasme binnen de teams is groot. Er zijn ook al leuke ideeën ingebracht om de mogelijkheden van de testinstallatie te vergroten. Zo is voorgesteld om een deel van de leidingen van de installatie in een doorzichtig materiaal uit te voeren, zodat je bijvoorbeeld kunt zien dat bij verkeerd gebruik van een brandkraan vuil wordt aangezogen.”

Wilt u bijdragen aan het innovatieprogramma van Vitens binnen dit thema? Neem dan contact op via piet.hammink@vitens.nl of sjoerd.hermsen@vitens.nl.

*Dit is een artikel uit het magazine Vitens Innoveert – Thema Distributie

In de Leeuwardense wijk Westeinde onderzoekt Vitens of het de bedrijfsvoering en dienstverlening kan verbeteren, door het toevoegen van meetapparatuur in het distributienet en slimme watermeters bij huishoudelijke klanten. Micha van Aken, Jentina Schuurman en Jacqueline de Jong vertellen over sensoren, lekken achter de meter en klantbehoeften.

“Als Vitens willen we graag weten wat er in het laatste deel van onze productieketen, het wijkdistributienet, gebeurt”, vertelt business development manager Micha van Aken. “Hoe lang bevindt het water zich in de verschillende delen van het net? Welke effecten hebben een kortere of langere verblijfstijd op de waterkwaliteit? En met welke maatregelen kunnen we de kwaliteit verbeteren? Daarnaast willen we de dienstverlening aan onze klanten verbeteren. We willen klanten bijvoorbeeld meer inzicht geven in hun waterverbruik, hen helpen bij het besparen van water en kunnen waarschuwen voor lekkages achter de meter. Om te onderzoeken of we meer inzicht kunnen krijgen en betere diensten kunnen verlenen, hebben we het distributienet in Westeinde ingericht als intelligent leidingnet.”

Slimme watermeters

“De wijk Westeinde wordt voorzien van drinkwater door twee van onze productiebedrijven”, vertelt Micha verder. “In de drie toevoerleidingen naar de wijk hebben we volumemeters aangebracht om de hoeveelheid water richting de wijk te kunnen meten. Ook hebben we in één van de leidingen een afsluiter geplaatst, waarmee we op afstand de hoeveelheid aangevoerd water kunnen regelen. Verder hebben we inmiddels bij ruim negentig procent van onze klanten in de wijk slimme watermeters geplaatst. Via die meters kunnen we nu ieder uur – en binnenkort elke vijf minuten – het waterverbruik aflezen. Door deze verbruiksgegevens te vergelijken met de gegevens over de hoeveelheid aangevoerd water, kunnen we onder andere lekken in het net eerder signaleren, maar bijvoorbeeld ook het illegaal aftappen van drinkwater.”

Volgens Micha leren we van de slimme watermeters nog veel meer. Zo meten ze ook de temperatuur van het water en de omgeving. Aan de hand van deze gegevens kan Vitens zien hoeveel het water in het net opwarmt tijdens warme perioden. Verder geven de meters in een aantal gevallen een automatisch alarm. Bijvoorbeeld als er water terugstroom naar het distributienet of als er per 24 uur nooit een moment is dat er geen water wordt verbruikt. Micha: “Het ontbreken van een ‘nulverbruik’ betekent eigenlijk altijd dat er lekkage is in de huisinstallatie achter de meter. Denk aan een lekkende kraan of een wc die blijft doorspoelen. Als wij zo’n alarm krijgen, waarschuwen we de betreffende klant en adviseren we om de lekkage te verhelpen. Inmiddels zijn zo al diverse lekken bij klanten gevonden en gerepareerd.”

“De meters geven een alarm als er nooit een moment is waarop er geen waterverbruik is. We waarschuwen dan de klant, want dit betekent eigenlijk altijd lekkage.”

Waterkwaliteit

“Een belangrijk onderzoeksdoel is het vergroten van onze kennis over de waterkwaliteit in het distributienet”, vertelt Jentina Schuurman, projectleider bij het waterlaboratorium van Vitens. “Zo willen we in Westeinde in kaart brengen hoe het water van de twee productiebedrijven zich in het net verspreidt en waar vermenging plaatsvindt. Daarvoor hebben we op strategische plekken in het leidingnet geleidbaarheidssensoren aangebracht, waarmee we beide soorten drinkwater kunnen onderscheiden. Daarnaast gebruiken we de temperatuurgegevens van de slimme meters. Als je bijvoorbeeld in de zomer ziet dat in een bepaalde straat het water met een hogere temperatuur uit het net komt, weet je dat het daar waarschijnlijk langer verblijft en meer opwarmt dan in andere delen. Op strategische punten nemen we vervolgens watermonsters om te bepalen of in de warmere delen meer micro-organismen zitten dan in de ‘koelere’ delen van het leidingnet.”

Betere dienstverlening

“De komende tijd willen we ook kijken hoe we het intelligente net kunnen gebruiken voor het verbeteren van onze dienstverlening”, vult business development manager Jacqueline de Jong aan. “Daarvoor gaan we de behoeften van onze klanten inventariseren. Zelf zien we al diverse mogelijkheden. Met de slimme meters hoeven klanten bijvoorbeeld niet meer zelf hun meterstanden door te geven. Ook kunnen we hen dus waarschuwen bij eventuele lekken in de huisinstallatie. Verder kunnen we afnemers gericht gaan voorlichten en adviseren over waterbesparingsmogelijkheden. Dit willen we onder andere gaan doen als onderdeel van onze campagne ‘Elke druppel duurzaam in 2030’ de komende jaren. Het mooie hiervan is dat we straks het effect van een voorlichtingscampagne ook echt kunnen zien, omdat we weten hoeveel water er wordt verbruikt.”

“Het mooie is dat we straks het effect van een voorlichtingscampagne ook echt kunnen terugzien in het waterverbruik”

Privacy en cyberveiligheid

Vitens heeft het project Smart DMA zorgvuldig voorbereid en heeft allerlei maatregelen getroffen om de privacy van klanten waarborgen. Zo zorgt de leverancier van de watermeters ervoor dat de meterstanden beveiligd worden doorgestuurd naar Vitens. Vervolgens slaat Vitens de gegevens versleuteld op, zodat ze in beginsel niet meer te herleiden zijn naar een specifieke klant. Alleen voor de facturatie worden de gegevens een keer per maand gekoppeld aan het betreffende adres. Een andere privacymaatregel is het clusteren van de verbruiksgegevens per tien adressen. Verder ziet de compliance and privacy officer van Vitens toe op een grondige controle van de (persoons)gegevensstromen.

Wilt u bijdragen aan het innovatieprogramma van Vitens binnen dit thema? Neem dan contact op via micha.vanaken@vitens.nl, jentina.schuurman@vitens.nl of jacqueline.dejong@vitens.nl.

Het project ‘Water voor Nu en Later’ is opgestart met het idee om de betrouwbaarheid van de drinkwatervoorziening te kunnen blijven garanderen aan de klanten. Meer inzetten op waterbesparing is een belangrijk doel binnen dit project. Met deze gedachte in het hoofd, stelde Bert Bannink als Teammanager Vernieuwing&Klantinteractie mij (Yvonne Hassink) de vraag, of wij als data scientists konden helpen met het in kaart brengen van het watergebruik van onze klanten. Als we een duidelijk beeld hebben van de verschillende klantprofielen, dan is het gemakkelijker om de klanten te helpen met water besparen. Zo gezegd, zo gedaan…

Welke analyse is er gedaan?
Om een duidelijk beeld te schetsen van het waterverbruik van verschillende soorten klanten, is een overzicht gemaakt van alle benodigde data. Beschikbare data over huishoudens van o.a. het CBS en het Kadaster zijn meegenomen in de analyse: hierbij kun je denken aan het aantal personen per huishouden, de soort woning (bijv. appartement of rijtjeshuis) en de hoeveelheid grond om de woning. Deze gegevens zijn gekoppeld aan de jaarverbruiksgegevens van onze klanten. De gematchte gegevens hebben nieuwe inzichten gegeven in het watergebruik van verschillende soorten huishoudens.

Wat is er gevonden?
Uit de analyse kwamen zowel logische als verrassende resultaten naar voren:
Zoals verwacht betekende een groter huishouden ook dat er meer water verbruikt werd. Maar niet alleen het aantal personen in een huishouden, maar ook het type woning speelde een rol in het verbruik. 

Gemiddeld verbruiken mensen in een huis méér water dan in een appartement. En mensen in een vrijstaande woning verbruiken meer dan in een rijtjeshuis. Ook leeftijd lijkt een belangrijke rol te spelen in waterverbruik. Daarnaast blijkt inkomen gerelateerd aan verbruik. Huishoudens met een relatief hoog inkomen verbruiken meer water dan even grote huishoudens met lagere inkomens.

 “De grootte van de tuin was amper een verklarende factor”

Van tevoren zou je verwachten dat de vrije ruimte rondom het perceel, oftewel de grootte van de tuin, een grote rol zou spelen in de hoeveelheid waterverbruik. Verrassend genoeg vond ik daarentegen dat dit amper een verklarende factor is voor het waterverbruik per jaar van klanten.

 “Ik ben hoopvol voor besparingspotentieel”

Wat kunnen we met deze bevindingen?
Nu we een duidelijk beeld hebben van de verschillende soorten watergebruikers, kunnen we inspelen op het gedrag van de klanten. Ik heb zeker hoop dat er besparingspotentieel is. Er valt grote winst te behalen door klanten te stimuleren om te kiezen voor zuinigere opties. Aangezien huishoudens met hogere inkomens meer te besteden hebben, is het voor hen makkelijker om te investeren in waterbesparende maatregelen. Verder biedt ook het opvallende watergebruik van de doelgroep Babyboomers kansen. Door gerichte communicatie op de doelgroep in te zetten, is het mogelijk hen te motiveren tot het kiezen voor waterbesparende alternatieven. Dus in plaats van Nederland op te roepen tot het minder sproeien van tuinen, zijn er specifieke doelgroepen waar we onze aandacht op moeten richten.

Ook nieuwsgierig geworden?
Ben je geïnteresseerd geraakt en wil je zelf ook eens kijken welke kenmerken van huishoudens het waterverbruik beïnvloeden? Kijk dan eens naar onze Verbruiksinzichttool. Deze tool geeft inzicht in het waterverbruik van onze klanten in samenhang met diverse kenmerken over het huishouden.

En verder…
Zoals altijd leidt een analyse weer tot een vervolgvraag: “Hoe kunnen we de resultaten van deze analyse gebruiken om ook onze klanten zelf te informeren hoe hun waterverbruik zich verhoudt tot anderen?”

Binnen het cluster Klant is dit onderzocht, wat heeft geleid tot de Watervergelijkingstool. 

Ideeën?
Heb jij ook nog een goed idee? Neem dan graag contact op via yvonne.hassink@vitens.nl of datascience@vitens.nl