*Dit is een artikel uit het magazine Vitens Innoveert – Thema Zuiveren
Vitens moet de bedrijfsvoering aanpassen om ook in de toekomst voldoende drinkwater van goede kwaliteit te kunnen leveren. Daarvan zijn beleidsadviseur infrastructuur-strategie Rian Kloosterman en leading professional Doeke Schippers overtuigd. Volgens hen zijn innovatie- en onderzoeksprojecten onmisbaar om tot slimme en efficiënte aanpassingen te komen.
“Als je kijkt naar onze huidige drinkwaterinfrastructuur, dan durf ik zonder schroom te stellen dat die niet voldoet in 2050 of later”, zegt Rian. “De flexibiliteit is bijvoorbeeld onvoldoende om de gevolgen van klimaatverandering op te vangen. Zo zagen we de afgelopen warme en droge zomers al dat de watervraag van onze klanten in een aantal gebieden groter was dan de hoeveelheid water die we volgens onze vergunningen mogen onttrekken. Dat was bijvoorbeeld het geval op de hoge zandgronden in het oostelijke deel van ons voorzieningsgebied. Daar onttrekken we grondwater uit kwetsbare watersystemen, waardoor de kans op droogteschade relatief groot is. Aangezien dit soort negatieve omgevingseffecten door klimaatverandering wordt versterkt, zullen we deze winningen op termijn mogelijk moeten sluiten.”
“Op deze manier worden we minder afhankelijk van lokale omstandigheden en krijgt onze infrastructuur meer veerkracht”
“In andere delen van ons gebied hebben we deze problemen niet. Daar pompen we grondwater op uit dikke watervoerende lagen en hebben de onttrekkingen nauwelijks effect op de omgeving. Het plan is om in de toekomst meer water uit deze ‘strategische harten’ te winnen. Verder willen we een net van transportleidingen aanleggen, waarmee we dit water snel naar andere gebieden kunnen transporteren. Op die manier worden we minder afhankelijk van lokale omstandigheden en krijgt onze infrastructuur meer veerkracht.”
Rian vervolgt: “Het ontwikkelen van extra winningen en de aanleg van een transportnetwerk is een kwestie van lange adem. Daarom onderzoeken we nu de mogelijkheden om oppervlaktewater met membraanfiltratie te zuiveren, zodat we eventuele watertekorten de komende jaren al kunnen opvangen. Tegelijkertijd doen we met deze onderzoeksprojecten kennis op hoe we in de toekomst van andere waterkwaliteiten goed drinkwater kunnen produceren.”
“Softsensoren in combinatie met het dashboard zijn fantastische instrumenten om operators bij hun werkzaamheden te ondersteunen”
Kwaliteit beheersen
Naast een veerkrachtige infrastructuur streven we er ook naar om de kwaliteit van ons geproduceerde water zo goed mogelijk en real time te beheersen”, vult Doeke aan. “Om dat te bereiken voeren we het project SLIMM uit. In eerste instantie hebben we als proef bij een zuivering zoveel mogelijk sensoren geplaatst om alle procescondities continu te kunnen volgen. Al gauw kwamen we erachter dat dit niet de oplossing is, omdat sensoren veel onderhoud vergen. Bovendien zou de aanschaf van sensoren voor alle zuiveringen een enorme investering vragen. Daarom zijn we naar andere oplossingen gaan kijken. Dat heeft geleid tot de ontwikkeling van zogeheten softsensoren, die op basis van een beperkt aantal meetwaarden de gewenste gegevens berekenen. In combinatie met het dashboard hebben we daarmee een fantastisch instrumentarium om operators bij hun werkzaamheden te ondersteunen. En de digitale tweelingen die binnen SLIMM zijn ontwikkeld, bieden goede mogelijkheden om zuiveringsprocessen te verbeteren.”
“De digitale tweelingen die binnen SLIMM zijn ontwikkeld, bieden goede mogelijkheden om zuiveringsprocessen te verbeteren”
“Een andere doelstelling voor de lange termijn – die voortvloeit uit onze ambitie om onze bedrijfsvoering zo duurzaam mogelijk te maken – is om alles wat we uit de bodem halen zo effectief mogelijk te gebruiken”, vervolgt Doeke. “Het onderzoek naar het terugdringen van het waterverlies bij omgekeerde osmose is een goed voorbeeld, evenals de proef op Hammerflier met vacuümontgassing. Daar verwijderen we met membranen 99% van het broeikasgas methaan uit het grondwater, waarbij we vrijwel puur methaan overhouden dat nuttig gebruikt kan worden. Ook stoffen als calciumcarbonaat en humuszuur weten we met selectieve scheidingstechnieken zodanig terug te winnen, dat we ze als nuttige grondstoffen kunnen verkopen. Een ander voorbeeld is het onderzoek naar ijzerverwijdering met een pelletreactor. Als we deze manier van ontijzering voor elkaar krijgen, houden we een reststroom over die waarschijnlijk veel beter is te hergebruiken. En mocht dat niet mogelijk zijn, dan nemen de kosten om de reststroom af te voeren in ieder geval enorm af. Immers, de pellets bestaan grotendeels uit ijzer, terwijl het ijzerslib dat we overhouden bij ontijzering met zandfilters voor 92% uit water bestaat.”
Veilig en gezond
Rian: “Vanzelfsprekend blijft ook op de lange termijn ons hoofddoel het produceren en leveren van veilig en gezond drinkwater. Gezien het toenemende aantal ongewenste, door de mens gemaakte stoffen in het milieu – denk aan medicijnresten, bestrijdingsmiddelen en resistente stoffen als PFAS – is dat een forse uitdaging. Zeker als we in de toekomst door klimaatverandering en grotere piekvragen naast grondwater steeds meer gebruik zullen moeten maken van andere bronnen met een veel wisselender kwaliteit. Onderzoeken naar nieuwe zuiveringsprocessen om dit soort stoffen zo effectief mogelijk te verwijderen, blijven dan ook noodzakelijk.”
Bijdragen?
Wilt u bijdragen aan het innovatieprogramma van Vitens binnen dit thema? Neem dan contact op via rian.kloosterman@vitens.nl of doeke.schippers@vitens.nl
