*Dit is een artikel uit het magazine Vitens Innoveert – Thema Distributie
De beschikbaarheid van grondstoffen en materialen staat in veel sectoren onder druk. De levering van nieuwe auto’s is vertraagd omdat chipfabrikanten geen grondstoffen meer kunnen krijgen en bouwmaterialen zijn recent enorm in prijs gestegen door schaarste. Binnen de drinkwatersector worden leidingmaterialen inmiddels gehamsterd. Door allerlei omstandigheden in de toeleveringsketens komen productielijnen onder druk te staan. Eén van de oplossingen is het beter organiseren van aanbod en vraag van reststromen.
Dat de laatste tijd meer en serieuzer naar reststromen wordt gekeken is niet verwonderlijk vindt duurzaamheidsmanager Joost Bouten van Vitens. “De afhankelijkheid van primaire (fossiele) grondstoffen is tot nu toe enorm. Die afhankelijkheid moet minder en dat kan door de omslag te maken naar een circulaire economie. Dat is een economie waarin grondstoffen die in afgedankte producten zitten, hoogwaardig worden hergebruikt. Als Vitens kunnen we dat bijvoorbeeld doen met de onderdelen van ons distributienetwerk, zoals leidingen, koppelstukken, afsluiters en kranen. Deze onderdelen zijn gemaakt van PE, PVC, messing of gietijzer en bevatten allemaal waardevolle herbruikbare materialen.”
Het hergebruik van materialen en grondstoffen uit producten die het einde van hun levensduur hebben bereikt, wordt ‘urban mining’ genoemd en is duurzamer dan het gebruik van primaire grondstoffen. Voorwaarde om de materialen uit een product goed te kunnen hergebruiken, is goede informatie. Van welke materialen is het bijvoorbeeld gemaakt en wat is de kwaliteit van elk materiaal? Om die informatie beschikbaar te maken, wordt gewerkt aan de introductie van een grondstoffenpaspoort. Bouten: “Als drinkwaterbedrijven hebben we binnen de coalitie Blauwe Netten een werkgroep gevormd met producenten en leveranciers van leidingmaterialen. Deze werkgroep is een pilot gestart in samenwerking met Madaster, het kadaster voor materialen.”
Madaster
“Madaster is een soort bibliotheek waar je informatie over materialen, projecten en gebouwde objecten kunt halen en brengen”, vertelt Pablo van den Bosch, directeur van Madaster. “Zodra producenten, leveranciers, ontwikkelaars en aannemers bepaalde overeenkomsten aangaan, biedt Madaster een toegankelijke plaats waar al deze gegevens kunnen worden opgeslagen. Aan de hand van deze gegevens kun je met berekeningen inzicht geven in de circulariteit van een gebouw of infrastructureel werk”.
Pablo vervolgt: “Wij helpen de partners van Blauwe Netten hoe ze Madaster kunnen gebruiken. We lichten het gebruik toe en vertellen hoe ver ze kunnen gaan met het documenteren. Wat leg je precies vast, tot in wel detail en hoe ga je om met de gegevens? Daarbij geldt nadrukkelijk dat wij hen adviseren, we voeren de benodigde werkzaamheden dus niet zelf uit. We faciliteren de plek waar al deze informatie kan landen”.
*Het artikel gaat verder onder de afbeelding
Inspiratie
Architect Thomas Rau is de grondlegger van Madaster. Zijn visie is dat de wereld een gesloten systeem is, waarin afval niet bestaat en alles waarde heeft. Voorwaarde daarvoor is dat alles een identiteit heeft. In het huidige economische systeem heeft afval geen identiteit. Het is dan ook belangrijk om afgedankte producten als het ware een gezicht te geven en duidelijk te maken waaruit ze zijn samengesteld. Rau heeft daarover het boek ‘Material Matters’ geschreven en daarmee het zaadje geplant voor Madaster.
Assetinformatie
Om reststromen optimaal in te kunnen zetten, is informatie cruciaal. Productieprocessen vragen om een constante kwaliteit van grondstoffen. Verder moeten vraag en aanbod goed op elkaar zijn afgestemd. “Als asset owner is het van belang dat je weet welke materialen zijn gebruikt, waar deze zich bevinden en wanneer ze beschikbaar komen”, aldus Enterprise Architect Mark Nankman van Vitens. “Binnen Vitens werken we met verschillende systemen om assetinformatie vast te leggen en te ontsluiten. Deze systemen ondersteunen onze primaire processen, waaronder inkoop & logistiek, project- en assetmanagement. Door het grondstoffenpaspoort op deze systemen te laten aansluiten, kunnen we een bijdrage leveren aan de door Vitens beoogde verduurzaming”.
“Het Madaster platform is een belangrijk instrument voor het stimuleren van een circulaire grondstofketen. Het is echter geen doel op zich”, vervolgt Joost Bouten. “Het doel is om hoogwaardig hergebruik in de praktijk te realiseren en daarvoor de juiste voorwaarden te scheppen. Circulariteit heeft niet alleen betrekking op de inkoop van materialen, maar ook op onze contracten met aannemers, beheerders en afvalverwerkers. Bij al deze activiteiten zal het grondstoffenpaspoort een rol gaan spelen”.
Vervolgstappen implementatie
Wanneer de pilot dit najaar is afgerond, ligt er een blauwdruk voor alle drinkwaterbedrijven om dit intern te verankeren. “De doorwerking van het grondstoffenpaspoort in de keten moet dan echt gestalte krijgen”, stelt Siep Schukken, directeur van Conval, een fabrikant van messing producten. Hij reflecteert op de praktijk en ziet dat er binnen de sector al veel wordt gedaan met recycling. “Hoogwaardig hergebruik van materialen is de volgende stap. Om dat te bewerkstelligen is een nieuwe mindset nodig bij alle instanties: niet langer alles nieuw aanschaffen, maar veel meer gebruik maken van secundaire materialen. Hergebruik van materialen en producten moet de eerste keuze zijn, ook als dat niet tot de laagste prijs leidt. Het grondstoffenpaspoort kan helpen bij de overgang naar de noodzakelijke circulaire economie. Immers, geld wordt iedere dag bijgedrukt, maar een nieuwe aarde niet…”.
Wilt u bijdragen aan het innovatieprogramma van Vitens binnen dit thema? Neem dan contact op via joost.bouten@vitens.nl
