*Dit is een artikel uit het magazine Vitens Innoveert – Thema Veilig en gezond drinkwater: vitensinnoveert.nl/magazine
Dat zegt hydroloog Martin de Jonge. De kwaliteit van de grondwaterbronnen van Vitens staat centraal in zijn werk. Zo denkt hij na over monitoringsstrategieën en analyseert hij meetgegevens op trends. Sinds 2018 is Martin coördinator van het onderzoeksproject BroNchiTiS*. Binnen dit project wordt met innovatieve technieken in kaart gebracht welke chemische stoffen allemaal een potentiële bedreiging vormen voor de grondwaterbronnen van Vitens.
“Grondwater is voor Vitens de belangrijkste bron voor de drinkwaterproductie”, vertelt Martin. “Kwalitatief is dit grondwater nu nog zo goed dat we er met weinig zuiveringsstappen hoogwaardig drinkwater van kunnen maken. Tegelijkertijd weten we dat de kwaliteit onder druk staat. Daarom monitoren we voortdurend de waterkwaliteit rond onze waterwingebieden. Daarbij analyseren we de watermonsters tot nu toe op de aanwezigheid van circa 800 doelstoffen: ongewenste chemische stoffen waarvan we weten dat ze in het grondwater kunnen voorkomen.”
“Binnen BroNchiTiS hebben we op twaalf locaties nabij winningsputten veel breder gekeken. Het betreft locaties met probleemstoffen afkomstig van vuilstorten, landbouwpercelen, stedelijk gebied, wegen en vervuild oppervlaktewater. Met non-target screening hebben we hier de veelheid aan chemische stoffen in watermonsters in beeld gebracht. Het achterliggende idee is simpel: als we weten welke stoffen op onze bronnen afkomen, dan kunnen we daarop anticiperen.”
Martin vervolgt: “Voor het onderzoek hebben we niet alleen traditionele watermonsters genomen, maar hebben we ook zogeheten passive samplers gebruikt. Dit zijn filters die we gedurende zes tot twaalf weken in oppervlaktewater of peilbuizen hangen. De meeste chemische stoffen hechten zich aan deze filters en doordat je ze gedurende een langere periode gebruikt, krijg je hoge concentraties van de stoffen op het filter. De hoeveelheid stoffen die we hebben aangetroffen is gigantisch. Zo hebben we in de monsters van de passive samplers ongeveer 75.000 verschillende stoffen gevonden. Circa 20.000 daarvan zagen we ook terug in de traditionele monsters.”
“Het grote onderscheidende vermogen is fantastisch, maar zorgt ook voor veel werk”
“Het grote onderscheidende vermogen is natuurlijk fantastisch, maar het zorgt ook voor veel werk. Immers, je weet nog niet om welke stoffen het gaat en het identificeren is een lastig en tijdrovend proces. Inmiddels hebben we ongeveer 100 nieuwe stoffen geïdentificeerd, waaronder vrij veel geneesmiddelen. Dat we deze stoffen al hebben kunnen benoemen komt vooral omdat er van deze middelen goede databases beschikbaar zijn. Wat dat betreft is de identificatie van industriële verontreinigingen veel lastiger, omdat daar niet altijd openbare bronnen over zijn.”
“Kennis van de stoffen die onze bronnen bedreigen, is voor Vitens belangrijk. Aangezien ons uitgangspunt is dat we extra zuiveringsstappen zoveel mogelijk willen voorkomen, kijken we in de eerst plaats of er preventieve maatregelen mogelijk zijn. Daarvoor gaan we onder andere het gesprek aan met direct betrokkenen. Op basis van de stoffen die we bij onze bronnen in de omgeving van stortplaatsen aantreffen, benaderen we bijvoorbeeld het bevoegd gezag om een saneringsplan aan te scherpen. En bij ongewenste stoffen in het effluent van een afvalwaterzuivering nemen we contact op met het betreffende waterschap.”
“Het leukste van dit project vind ik de multidisciplinaire samenwerking”
“Het leukste van een project als BroNchiTiS vind ik de multidisciplinaire samenwerking. Om de onderzoekspuzzel op te lossen, moet je de vakkennis van verschillende experts combineren. Als hydroloog moet ik bijvoorbeeld op basis van verblijftijden nadenken hoe we zorgen dat we het juiste water te pakken krijgen bij het nemen van monsters uit een peilbuis. Het laboratorium moet vervolgens als stoffendetective zoveel mogelijk stoffen zien te analyseren, terwijl de dataspecialist zijn statistische tools toepast om patronen ter herkennen in die duizenden stoffen.”
* BroNchiTiS staat voor brongerichte toepassing van NTS-technieken en refereert aan de narigheid die je kunt krijgen van vervuilende stoffen
Geïnspireerd? Voor meer informatie of een samenwerking kunt u contact opnemen via martin.dejonge@vitens.nl.
